iranian

آب انبارهای قزوین شناخت آنها

۱۴ اسفند۹۸

آب انبارهای قزوین

شهر قزوین با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در تابستان ها با مشکل کمبود آب مواجه می شد. از این رو در طی سال های متمادی، آب انبارهای قزوین در سطح شهر زیاد شد. مرحوم گلریز در کتاب مینودر بیش از ۱۳۰ آب انبار را نام می برد. علاوه بر این آب انبارها، هزاران آب انبار خانگی نیز در منازل وجود داشت. از این رو شهر قزوین لقب شهر آب انبارها را به خود اختصاص داده است. این آب انبارها بعضی مستقل و بعضی دیگر در کالبد سایر ابنیه تاریخی بنا شده و در واقع مکمل آنها است. برخی از آب انبارهای قزوین در شهر مشهور هستند. در جدول زیر نام آنها آمده است.

آب انبار ملاوردیخان (جنب مسجد و مدرسه ملاوردیخان)	آب انبار سردار بزرگ	آب انبار مصلی
آب انبار حاج کاظم	آب انبار سردار کوچک	آب انبار حاج وکیل
آب انبار حکیم (حاج آقا)	آب انبار حاج کریم	آب انبار شیشه گر
آب انبار زنانه بازار	آب انبار خندقبار	آب انبار راه چمن
آب انبار مسجد جامع	آب انبار مسجد آقا	آب انبار ملاوردیخانی

با هتل ایرانیان قزوین یکی از بهترین هتل های قزوین همراه باشید تا درباره آب انبارهای قزوین بیشتر صحبت کنیم. هتل ایرانیان همواره مقدم مهمانان گرامی شهر را که برای اقامت هتل در قزوین را انتخاب می کنند، گرامی می دارد.

آب انبار سردار بزرگ

آب انبار سردار بزرگ، بزرگترین آب انبار تک گنبدی ایران است و در محله راه ری، قرار دارد. بانیان این بنا، محمد حسن خان و محمد حسین خان سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار بودند. این آب انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است. راه شیر آب انبار پنجاه پله سنگی دارد. برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت.

مخزن آب آن، مربع شکل و به ابعاد تقریبی هفده متر است. مصالح به کار رفته در جرزهای آن شفته آهک با روکش ساروج است. قطر آنها در حدود سه متر می باشد. این بنا راه پله ای با ۴۸ پله دارد. فاقد روسازی، نماسازی و کتیبه است. ساختمان به سال ۱۲۲۷ هجری قمری بنا گردیده است.

آب انبار سردار کوچک

این آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار قرار دارد. از بناهای ساخته شده توسط برادران سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار، در سال ١۲۲٩ ه.ق است. سر در آب انبار مزین به کاشی کاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و کتیبه ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق است. راه شیر آب انبار سی و شش پله دارد. انبار آن، سقفی مرکب از چهار گنبد و چهار هواکش است. ازاره راه پله با سنگ و نمای بنا با آجر و کاشی تزئین یافته است. این آب انبار با مسجد-مدرسه سردار، بر روی هم، مجموعه ای را تشکیل می دهند و هم زمان نیز ساخته شده اند. این آب انبار راه پله ای با ۳۷ پله دارد و چهار شیر در آن کار گذاشته اند.

آب انبار حاج کاظم

این آب انبار که یکی از زیباترین و بزرگترین آب انبارهای قزوین است، در انتهای خیابان تبریز قرار گرفته است. این آب انبار، دارای ۳۷ پله است. پوشش سقف آن مسطح بوده و در گذشته، چهار هواکش داشت. امروزه تنها یکی از آنها باقی مانده است. هواکش آب انبار با آجر ساخته شده و دارای تزئینات آجری و کاشی در نما می باشد. واژه “علی” به صورت خط بنایی در دو طرف راه پله، در نمای آجری، اجرا شده است. بانیان آب انبار، مرحوم “حاج کاظم کوزه گر و حاج اسماعیل قزوینی” هستند. آنها به سال ۱۲۵۶ هجری قمری آب انبار را بنا کرده اند.

آب انبار حکیم

این آب انبار در حاشیه شرقی خیابان شهدا و پشت بازارچه قزوین قرار دارد. بانی آن حاج میرزا آقای حکیم بوده است. سردری زیبا با رسمی بندی دارد. در کتیبه آن، تاریخ ١۲۴۴ هجری قمری آمده است. راه شیر آب انبار سی و پنج پله سنگی دارد. مخزن آب انبار از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده و گنجایش آن در حدود نه صد متر مکعب است. در مقابل سردر این آب انبار، سقاخانه ای هم زمان با آب انبار شکل گرفته است.

آب انبار حاج آقاملا

این آب انبار مقابل مدرسه و مسجد حاج ملاآقای قزوین قرار گرفته است. بانی آن حاجی حسین نامی بوده و کتیبه ای به خط نستعلیق دارد که بر روی سنگ مرمر کنده شده است.

آب انبار مسجد جامع عتیق

این آب انبار در میانه خیابان سپه قزوین، رو به روی جلوخان و سرِکوچه مسجد جامع کبیر و در شمال مسجد جامع کبیر قرار گرفته است. به گواه کتیبه ورودی آن در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی (١١٠۴- ١٠٧٧ ﻫ.ق) ساخته شده است. سردر آب انبار دارای طرحی ساده و فاقد هر گونه تزیین است. راه شیر آب انبار دارای سی و هفت پله سنگی است. مخزن آن گنجایش ۱٨۰۰متر مکعب آب را دارد. جنس دیواره های آن از شفته آهک و به قطر ۲/۴۰ متر است.

آب انبار شیشه گر

این آب انبار در محله درب کوشک قرار دارد. متصل به مسجد شیشه گر و مشرف به گورستان متروکی به همین نام است. بانی آن حاجی حسین نامی و تاریخ بنای آن ۱۲۵۴ هجری قمری می باشد.

آب انبار زنانه بازار

آب انبار زنانه بازار در کنار مسجدالنبی و توسط حاج ملا عبدالوهاب دارالشفائی به سال ۱۲۶۰ ه.ق ساخته شده است. با چهل و سه پله به راه شیر می رسد. گنجایش مخزن ۲۳۵۰ متر مکعب و با طاق و تویزه پوشش داده شده است.

آب انبار ملاوردیخانی

آب انبار ملاوردیخانی در نزدیکی بازار قزوین و کنار مسجد و مدرسه ای به همین نام ساخته شد. نخست در دوره زندیه به سال ۱۱۷۷ و سپس در سال ۱۲۵۱ توسط ملاوردیخان اول و دوم با گنجایش ۴۰۰ متر مکعب ساخته و بازسازی شد. سی و شش پله تا راه شیر دارد و کوچکترین آبگیر موجود شهر است. رسمی بندی و کاشی کاری، حجاری و کتیبه سنگی به خط ملک محمد قزوینی انجام شد است. مأذنه مسجد را که بر سردر آب انبار قرار گرفته، می توان از ویژگی های آن دانست.

۰ نظر

هتل ایرانیان

بازار قزوین و سراها و تیمچه های آن

۱۴ اسفند۹۸

مجموعه بازار قزوین، سراها و تیمچه ها

مجموعه بازار قزوین، یکی از مکان های دیدنی شهر قزوین است. در حال حاضر، از آن چند اثر کوچک و قدیمی به جای مانده است. در دوره صفویه، بازارها وسعت یافته اند و هر بازار به صنفی خاص اختصاص داشت. در گذر هر یک از این بازارها مسجد، حمام، سراها، تیمچه ها و قیصریه ای وجود داشت. از آن میان، تیمچه ها مرکز تجارت و قیصریه محل صنعتگران بود. قیصریه قزوین با اتاق های آجری و ارتفاع بسیار زیاد، بخش هایی از بازار قزوین است که به جای مانده است. اگر قصد اقامت هتل در قزوین دارید و می خواهید هنگام اقامت در هتلهای قزوین از بازار قزوین بازدید کنید، با هتل ایرانیان قزوین یک از بهترین هتل های قزوین همراه باشید، تا درباره همه جای آن توضیح دهیم.

این بازار دارای چهار در است. درِ شمالی به تیمچه سرباز؛ درِ جنوبی به تیمچه سرپوشیده، درِ شرقی به سرای وزیر و درِ غربی به چهارسوق کوچکی متصل می شود. بازارچه سعدالسلطنه نیز، از باقیمانده های آثار قدیمی بازار قزوین است. هشتی بسیار زیبایی دارد که به سرای سعدالسلطنه متصل می شود. عمده ترین بناهای مجموعه بازار، عبارتند از: بازار قیصریه، بازار وزیر، کاروانسرای شاه، کاروانسرای وزیر، سرای حاج رضا، سرای پنبه، سرای سعدالسلطنه، سرای سعادت، تیمچه سرباز و تیمچه سرپوشیده.

بیشترین قسمت مجموعه بازار در دوره صفویه احداث شد. در دوره قاجاریه نیز تغییراتی در آن حاصل شده است. از مهمترین تیمچه های بازار قزوین، می توان به تیمچه سرباز، تیمچه سرپوشیده، تیمچه حاج سید کاظم، تیمچه رضوی و تیمچه درویش مهدی اشاره نمود.

سرای سعد السلطنه

سرای سعدالسلطنه به دستور سعدالسلطنه (متوفی ١٣٢۵ﻫ . ق) حاکم وقت قاجاریه قزوین ساخته شد. ارزشمندترین قسمت این بنا، چهار سوق آن است. از تقاطع قائم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن گنبد کاشی کاری شده بزرگی قرار دارد.

چهار طرف گنبد را چهار نیم گنبد با رسمی بندی و نور گیر فرا گرفته است. این موضوع سبب بزرگتر نشان دادن فضا می شود. سرای سعدالسلطنه با وسعتی نزدیک به ۲/۶ هکتار، یکی از کاملترین و بزرگترین سراهای تجاری ایران است.

کاروانسرای حاج رضا

کاروانسرای حاج رضا که در آخر بازار آجیل فروشان واقع شده است. یک راه اصلی دارد و همچنین دارای یک علافخانه مجلل دوطبقه با حجره های مختلف در پایین و اطاق های قابل سکونت در طبقه دوم علافخانه است. این کاروانسرا در دوره قاجار ساخته شده است. دارای حیاطی بزرگ است. حجره ها و اتاق ها گرداگرد آن در دو طبقه ساخته شده اند. ورودی کاروانسرا در سمت غربی آن قرار گرفته است. با طاق های زیبایی که در بنای آن به کار رفته است، به صورت یک تیمچه سر پوشیده به نظر می رسد. این سرا دارای طاق ها حجره ها است. طاق نمای ایوان آن دارای قوس جناغی و کاشی کاری در زمینه آجری است.

بازار قیصریه

این راسته با طاق های آجری بلند در بین مسجدالنبی و سرای رضوی قرار گرفته است. همچنین سرای وزیر را به چهار سوق بازار متصل می سازد. قیصریه از شاخص های بازارهای طراحی شده دوره صفویه می باشد.

سرای رضوی (شاه)

بنای کاروانسرای رضوی متعلق به عصر سلطنت شاه طهماسب ( ٩٨٣- ٩٣٠ﻫ. ق) صفوی است. این سرا به صورت دو ایوانی ساخته شده اند. مجموعه حجره ها در دو طبقه گرداگرد حیاط مستطیل شکل آن شکل گرفته است. سرای رضوی در گذشته به صورت کاروانسرا بود. از آن به عنوان بارانداز کاروانیان و از شترخان آن برای چهارپایان آنها استفاده می شد.

کاروانسرای پنبه

این کاروانسرا، سرای کوچکی است. کاروانسرای پنبه در جانب شرقی میدان سعادت (میدان مال فروش ها) است که به خیابان اصلی هم راه دارد. در گذشته، این کاروانسرا محل کسب چند تن از بازرگانان بوده و هم اکنون محل بارفروشی است.

سرای وزیر

این بنا که در محوطه بازارچه وزیر و روبروی قیصریه قرار گرفته است، بنایی دو طبقه است. طبقه پایین حیاطی وسیع دارد. در چهار جانب آن حجره هایی قرار گرفته اند که لچکی های طاق نمای آنها با آجربندی تزئین شده اند. از ویژگی های خاص سرا، لچکی های طبقه بالای آن است. این لچکی ها با کاشی های بسیار زیبایی تزئین شده اند.

این سرا رو به روی در شرقی قیصریه قرار دارد. هشتی ورودی آن دارای حجره هایی با طاق های کاشی کاری است. بر فراز فضای مرکزی ورودی آن، گنبدی آجری قرار گرفته و یک نورگیر به قطر تقریبی یک متر روشنایی آن را تأمین می کند. سرای وزیر دارای حیاطی وسیع است. دور تا دور آن را حجره هایی دو طبقه فرا گرفته اند. این حجره ها بر روی صفحه ای با ارتفاع یک متر از سطح زمین قرار دارد. در جنوب سرای وزیر، حیاط بارانداز و شترخان بزرگی ویژه کاروانیان قرار دارد و دری هم به حیاط سرا دارد.

سرای ضرابخانه

این سرا در میان بازار قزوین و نزدیک به چهارسوق بزرگ قرار دارد. در جنوبی سرا به طرف بازار لواف ها و نزدیک به حمام جلودار قرار گرفته است. این سرا که بنایی دو طبقه است، گویا محل ضرب سکه بوده است. پیش از جنگ جهانی اول، مرکز فعالیت تجاری بوده و در حال حاضر رونق چندانی ندارد.

سرای گلشن قزوین

سرای گلشن که بانى آن “آقا محمد ارباب قزوینی” و “حاجى غلامحسین” (از تاجران نامى قزوین) مى باشند، در دوره قاجار ساخته شده و دارای بنایی دو طبقه است. اکنون تعدادی از بازرگانان در این سرا به دادوستد مشغولند.

طبقه فوقانی آن برای مدتی محل شعبه بانک استقراضی روس بود. بانک ملی ایران نیز مدتی آن را در اجاره داشت.

سراى شاهرودى

این سرا که مربوط به دوره قاجار است. زمانى حیاط بیرونى خانه “حاج محمد حسن شاهرودی” بوده است که او آن را به سرا تبدیل کرد. آنچه باعث شهرت و اهمیت این سرا شده است، نقش این سرا به عنوان پناهگاه مشروطه خواهان در زمان جنبش مشروطیت است. اکنون بخشى از این سرا در خیابان مولوى قرارگرفته است. بقیه آن به صورت پاساژى درآمده که محل بارفروشى است.

تیمچه درویش مهدی قزوین

تیمچه درویش مهدی در میان چهار سوق بزرگ و حمام جلودار و در برابر در جنوبی سرای ضرابخانه واقع شده است. این تیمچه قبلا جایگاه شاهین سازها بود. ولی در حال حاضر محل بار فروشی است.

تیمچه حاج سید کاظم

تیمچه حاج سید کاظم در میان بازار و رو به روی راسته سراج ها قرار دارد. تعدادی از بازرگانان از جمله خود “حاج سید کاظم چرم فروش” در آن تجارت می کرده اند. هم اکنون، این تیمچه مرکز چرم فروشی و بار فروشی است.

تیمچه حاج محمد تقی

تیمچه حاج محمد تقی در بازار آهنگرها واقع شده است. در حال حاضر محل بارفروشی است.

۰ نظر

هتل ایرانیان

خانه های قدیمی و تاریخی شهر قزوین

۱۴ اسفند۹۸

بافت قدیم شهر قزوین، دارای خانه های قدیمی بسیار زیبا و با ارزش است. با هتل ایرانیان قزوین از برترین هتل های قزوین همراه باشید تا این خانه ها را معرفی کنیم. هتل ایرانیان همواره در کنار گردشگران عزیز شهر قزوین که هتل در قزوین را به عنوان مکانی برای اقامت خود در نظر گرفته اند، است. هتلهای قزوین از نظر کیفیت در سطح بهترین های ایران است.

خانه های قدیمی

برخی از این خانه های قدیمی قزوین عبارتند از:

خانه امام جمعه شهیدی

خانه امام جمعه شهیدی، واقع در محله آخوند شهر قزوین، از خانه های قدیمی دوره قاجاریه است. قسمت اندرونی آن از بین رفته و تنها قسمت بیرونی آن در دو طبقه باقی مانده است. اتاق های کوچک کم ارتفاع، در دو طبقه و در دو سوی تالار مرکزی یا مهمانخانه که سقفی بلند دارد قرار گرفته اند. مهمانخانه با خنچه پوش، قاب های چوبی، گچ بری و نقاشی روی چوب و دیوار تزئین شده است.

خانه امام جمعه شهیدی (خانه های قدیمی)

خانه مستشار (مدرسه ملا خلیلا)

مقبره دانشمند، فقیه و مفسر دوره صفویه، ملا خلیل بن غازی قزوینی (متوفی ١٠٨٩) و سه فرزند وی: سلمان، احمد و ابوذر در جوار مدرسه وی قرار دارد. بنای باقی مانده از مدرسه پرشکوه وی روزگاری محل حضور دانشمندانی نامی همچون فیض کاشانی، شیخ حر عاملی، ملا رفیعای واعظ، آقا رضی و غیره بوده است. هم اکنون در اختیار بنیاد ایران شناسی شعبه استان قزوین قرار گرفته است.

خانه مستشار (مدرسه ملا خلیلا) (خانه های قدیمی)

رزرو اتاق های هتل ایرانیان

خانه سردار مفخم (خانه فرهنگ امیر کبیر)

این بنا اواخر دوره قاجار ساخته شده است. به لحاظ سبک معماری و تزیینات داخلی دارای ارزش می باشد. بنا در سه طبقه در ضلع غربی حیاط قرار دارد. تعداد شش ستون فضای ورودی و ایوان طبقه دوم را تشکیل می دهند. پلکان مرکزی داخل بنا در طبقه دوم به یک راهروی چهار طرفه منتهی می شود. دور تا دور آن را نرده و ستون های تزیینی فرا گرفته است. برخی از اتاق ها نیز دارای تزیینات گچبری با نقش برجسته گل و برگ، مجلس شکار حیوانات و مجلس بزم و نیز طاقچه های تزیینی است.

خانه سردار مفخم (خانه فرهنگ امیر کبیر)

خانه بهروزی (خانه های قدیمی)

خانه بهروزی در خیابان امام و در زرگر کوچه واقع شده است. از جمله خانه های قدیمی با شیوه معماری خانه سازی قزوین است. این خانه با حیاط مرکزی اصلی و حیاط های جانبی شکل گرفته است. حیاط اندرونی با تناسبات نیم کشکولی، در دو جبهه دارای شاه نشین های تابستانی و زمستانی می باشد. در دو جبهه دیگر دارای ایوان های طاق نمایی است. شاه نشین اصلی خانه از طریق ایوانی ستون دار، با حیاط بیرونی نیز ارتباط دارد. خانه در دو طبقه زیر زمین و همکف شکل گرفته است. تزئینات آجری لبه بازشوها و ارسی های آن را می توان از جمله تزئینات قابل توجه این بنا دانست.

خانه بهروزی (خانه های قدیمی)

خانه آرازی

این بنای دو طبقه با قدمتی بیش از صد سال در خیابان بوعلی واقع شده است. این خانه دارای یک حیاط مرکزی، زیرزمین و اتاق هایی درجهت شمالی، شرقی و غربی است. تزئینات آن شامل: آجرکاری، گچ بری، ارسی های ساده، قاب بندی و همچنین ستون های کلنگی است. گچبری های آن در قالب نقوش اسلیمی، گیاهی و هندسی می باشد.

خانه آرازی (خانه های قدیمی)

۰ نظر

هتل ایرانیان

دروازه های قزوین از دوران صفوی و قاجار

۱۳ اسفند۹۸

دروازه های قزوین

دروازه های قزوین شامل نُه دروازه می شود که در اطراف آن بنا شده اند. از مجموع نه دروازه قدیمی شهر تنها دو دروازه باقی مانده است؛ که عبارتند از دروازه تهران و دروازه درب کوشک. دیگر دروازه های قزوین امروز به طور کامل تخریب شده اند و درباره آنها اطلاعات زیادی موجود نیست. دروازه رشت، دروازه شیخ‌آباد، دروازه مغلواک یا دروازه همدان، دروازه کندوار، دروازه ساوالان، دروازه راه ری و دروازه پنبه ریسه.

امروز در سایت هتل ایرانیان قزوین یکی از بهترین هتل های قزوین قصد داریم به صورت خلاصه این دروازه ها را بررسی کنیم. همچنین هتل ایرانیان برای عزیزانی که برای اقامت، هتل در قزوین را انتخاب می کنند، تورهای متنوع گردشگری برگزار می کند. هتلهای قزوین همواره استانداردهای خود را بالا نگه داشته اند و خدمات خوبی را ارائه می دهند.

دروازه تهران قدیم

این دروازه از آثار دوره قاجاریه است. بنای دروازه آجری و دارای یک سردر اصلی و دو راه ارتباطی در طرفین است. سردر وسط، دارای عرض و ارتفاع بیشتر و قوس تیزه دار است. این دروازه هشت گلدسته دارد. ورودی اصلی آنها دارای رسمی بندی و کاسه بندی است. دروازه تهران قدیم در انتهای خیابان قدیم تهران واقع است. برای توضیحات بیشتر می تواند به مطلب دروازه تهران قدیم مراجعه کنید.

دروازه درب کوشک

این دروازه بر خلاف دروازه تهران قدیم، تنها دارای یک نما به سوی خارج شهر است. دروازه درب کوشک دارای یک ورودی با قوس نیم دایره و کلیل است و در طرفین آن، گلدسته ها و طاق نماهایی دیده می شود. نمای خارجی این دروازه دارای کاشی کاری رسمی بندی است. این دروازه در در انتهای خیابان نادری واقع شده است.

دروازه رشت

یکی از دوازه های قزوین که امروزه به طور کامل تخریب شده است، این دورازه است. دروازه رشت در غرب شهر بوده است و ظلع غربی خیابان تبریز را پوشش می دهد. همانطور که از نامش پیداست، دروازه ای برای ورودی شهر از سمت جاده رشت به کار می رفته است. امروز نام این دروازه از میدان ۲۲ بهمن به چهارراه ۲۲ بهمن تغییر یافته است.

دروازه شیخ‌ آباد

این دروازه که در حال حاضر وجود ندارد. همچنین به دلیل گذر زمان، اطلاعات زیادی از آن باقی نمانده است. این دروازه سمت شمال شرقی شهر قرار داشته و در انتهای خیابان سعدی امروزی واقع شده است. این دروازه در زمان احداث خیابان سعدی، به طور کامل از بین رفت.

دروازه مغلواک یا دروازه همدان

نام این دروازه هم از موقعیت قرار گیری و مسیر عبوری از شهر دیگر گرفته شده است. این دروازه که در محله مغلواک ساخته شده بود، مسیر ورود از جاده همدان قدیم بوده است. اطراف این دروازه کاروانسرایی بوده است که بعد از تعریض خیابان تهران، این کاروانسرا نیز از بین رفته است. مسیر جدید جاده همدان به جای دیگری تغییر کرده است. مکان دروازه در جنوب شرقی شهر بوده است.

دروازه کندوار یا دروازه خندقبار

از دیگر دروازه های قزوین که امروزه اثری از آن نیست، دروازه کندوار است. این دروازه در جنوب غربی شهر و در همین زاویه از امامزاده حسین یا شاهزاده حسین بوده است.

دروازه ساوالان یا دروازه امامزاده حسین

این دروازه هم از بین رفته است. نام این دروازه به دلیل مجاورت با امامزاده حسین از همین برگرفته شده است. در گذشته این دروازه در سمت جنوب شرقی امازاده بوده است. در واقع به همین شکل جنوب شرقی شهر نیز در نظر گرفته می شود.

دروازه راه ری

همانند بیشتر دروازه های قزوین نام این دروازه هم از مسیری که برای آن معرفی می شود گرفته شده است. این دروازه در مسیر راه جاده شهر ری و به طبع آن شهر تهران قرار داشته است. کلیه گاری هایی که جنس و محموله باری به سمت تهران می بردند، از این دروازه می گذشته اند. این دروازه در سمت جنوب شرقی شهر و در کوچه ای که مسجد سنجیده در آن وجود دارد، قرار داشته است.

دروازه پنبه‌ ریسه

این دروازه در شرق خیابان طالقانی کنونی قرار داشته است. پس از ساخت خیابان طالقانی، دروازه را تخریب کردند. نام دروازه از محله ای که در آن بوده است، گرفته شد. محله پنبه ریسه. این دروازه نیز در حال حاضر از بین رفته است.

۰ نظر

هتل ایرانیان

ابنیه و فضاهای تاریخی شهر – عمارتها و تک بناهای تاریخی

۱۳ اسفند۹۸

امروز در سایت هتل ایرانیان قزوین قصد داریم یک سری مطلب را شروع کنیم. سری مطلب شامل ابنیه و فضاهای تاریخی شهر قزوین است. بناها به صورت مجموعه از هم تفکیک شده است و در هر مطلب یک مجموعه را توضیح می دهیم. موضوع این مطلب تک بناهای تاریخی شهر قزوین است. هر یک از بناها یه صورت جداگانه یا آورده شده است و یا در آینده به طور مفصل در مطالب جدا بیان می شود.

برای ادامه مطلب با هتل ایرانیان یکی از بهترین هتل های قزوین که همواره در جهت ارتقای سطح اقمتگاه و هتل در قزوین تلاش کرده است، همراه باشید.

تک بناهای تاریخی عمارت چهل ستون (عمارت کلاه فرنگی)

یکی از تک بناهای تاریخی که یادگاری از دوران صفویه است، در وسط یک باغ قرار گرفته است. این بنا در دو طبقه ساخته شده و تالار بزرگی دارد. عمارت کلاه فرنگی در روزگار رونق، دارای درهای خاتم کاری، راهروهایی با تزئینات نقاشی، کاشی کاری و طلاکاری جالب بوده است. به مرور زمان، این تزئینات از بین رفته و یا زیبایی اولیه خود را از دست داده است.

سردر عالی قاپو

سر در عالی قاپو در دوره سلطنت شاه طهماسب (۹۸۳ – ۹۳۰ ه. ق) ساخته شد. در زمان سلطنت شاه عباس اول (۱۰۲۸ – ۹۸۵ ه. ق) به صورت کنونی تغییر شکل یافت. این سردر، ورودی اصلی به دولتخانه دوران صفویه به شمار می آمد.

بنای سردر شامل ایوان رفیع ورودی با قوس تیزه دار و سه ردیف طاق نما در طرفین آن است. گوشواره هایی با ستون، نماهای آجری در دو طبقه نمای سردر را تکمیل می کنند. هشتی متصل به ایوان ورودی به شکل هشت ضلعی است. در طرفین محور ورودی آن اتاق های نگهبانی قرار دارد. در این هشتی پلکان هایی دیده می شود که به طبقه بالا، جایگاه نقاره زنان راه می یابند. کتیبه و شباک کاشی تنها تزیینات باقی مانده در ایوان ورودی است. این کتیبه به خط ثلث و به قلم علیرضا عباسی، نقاش و خطاط معروف صفویه است.

تک بناهای تاریخی برج باراجین

میل باراجین یا برج باراجین در فاصله ۱۲ کیلومتری در شمال قزوین، در مجاورت بوستان باراجین، قرار دارد. این برج بر قله کوه و بر روی سکویی هشت ضلعی که حدود یک متر از کف زمین ارتفاع دارد، بنا شده است. این بنا مربوط به قرن ۴ یا ۵ هجری قمری است. رج اول سنگ چین سکوی مزبور با سنگ های صاف و تراش دار چهارگوش بنا شده است. این تنها قسمت از بنای برج است که از سنگ های تراش دار در بنای آن استفاده شده است. طول هر یک از ضلع های هشت ضلعی، ۳ متر و ۷۰ سانتی متر بوده است. بر روی این کوه، نقشه اصلی برج اجرا شده است.

نقشه برج عبارت است از: هشت نیم ستون مدور که بر گرداگرد بدنه مدور اصلی برج، با فاصله های منظم کار گذاشته شده اند. ارتفاع این نیم ستون ها نزدیک به شش متر است. فاصله میان این نیم ستون ها ۷۰ سانتیمتر در نظر گرفته شده است. محیط نیم ستون های مدور ۱متر و ۸۵ سانتی متر است. برجستگی های میان آنها تا بدنه برج، ۶۰ سانتیمتر است.

میمون قلعه

این قلعه یک تک بناهای تاریخی در انتهای خیابان سلامگاه و روبروی در شرقی امامزاده حسین قرار دارد. این قلعه مربع شکل و با ابعاد تقریبی حدود ۷۰ متر با خشت های ۳۰ سانتیمتری ساخته شده است. این بنا دو طبقه دارد. طبقه فوقانی آن از یک تالار چلیپایی و اتاق هایی در اطراف تشکیل شده است. طبقه زیرین آن شامل یک شبکه راه های ارتباطی است. برخی این قلعه را از بقایای مدینه موسی که به امر موسی الهادی خلیفه عباسی در سال ١۶٨ﻫ.ق بنا شد و برخی دیگر آن را منسوب به میمون بن عون کاتب می دانند. سفالینه های به دست آمده قدمت بنا را تنها تا دوره آل بویه به عقب می برد.

۰ نظر

هتل ایرانیان

میراث فرهنگی و گردشگری قزوین

۱۲ اسفند۹۸

مقدمه ای بر میراث فرهنگی قزوین

به گواهی تاریخ، سرزمین قزوین همواره یکی از کانون های مولد میراث فرهنگی و تمدن گران سنگ ایران زمین بوده است. نام دانشمندان کوچک و بزرگی که از دوران صدر اسلام تا روزگار معاصر بر تارک شهر قزوین درخشیده است. همین امر این شهر را به عنوان مهد فرهنگ و دانش در حافظه تاریخ جاودان کرده اند و شاهد و گواه این مدعاست که میراث فرهنگی بسیاری در شهر قزوین وجود دارد.

در اوایل دوره اسلامی قزوین به پایگاه و مبداء عملیات لشگریان عرب تبدیل شد. از اواخر قرن پنجم هجری قمری تا زمان حمله هلاکو به قلاع اسماعیلیه، سرزمین قزوین تحت تأثیر حوادث نهضت حسن صباح و جانشینان او قرار داشت. قزوین در زمان صفویه به عنوان پایتخت انتخاب شد. به همین دلیل آثار و بناهای متعددی در آن بنا شد.

در دوره قاجاریه، تهران به عنوان پایتخت انتخاب شد. قزوین به علت استقرار در مسیر جاده تهران به اروپا و روسیه، اهمیت قابل ملاحظه ای یافت. در حال حاضر نیز یکی از شهرهای مهم کشور محسوب می شود. کثرت میراث فرهنگی ثبت شده و ثبت نشده تاریخی مربوط به دوره های مختلف همگی نشان می دهند که این شهر سهم زیادی در تاریخ تمدن ایران داشته است. در مطالب بعدی سعی شده تا ضمن بررسی مختصری از آثار و ویژگی های تاریخی، میراثی و هنری قزوین، به برخی از مهم ترین آثار از لحاظ قدمت و دوره ساخت نیز پرداخته شود.

با هتل ایرانیان قزوین، یکی از بهترین هتل های قزوین همراه باشید تا بیشتر با آثار تاریخی قزوین آشنا شویم. هتل ایرانیان به عنوان اقامتگاهی برتر در بین هتلهای قزوین همواره پذیرای افرادی هست که به دنبال اقامت هتل در قزوین هستند.

طبقه بندی تاریخی آثار معماری موجود قزوین

آنچه که امروز از آثار معماری شهر قزوین باقی مانده است، محصول دوره های مختلف تاریخی است. این آثار گاهی بر روی یک بنای دیگر شکل می گرفتند. گاهی نیز با الحاقات و تغییرات به بنای قدیمی همراه می بودند. از نکات جالب توجه در بررسی آثار تاریخی قزوین در دوره های گذشته، نبود اثر معماری در برخی دوره ها، مانند دوره تیموری در شهر قزوین است. همچنین کثرت آثار دوره قاجاریه نشان دهنده رونق و آبادانی شهر در این دوران است. (مجابی، ۱۳۸۸)

از مقایسه تعداد آثار به جا مانده در دوره های مختلف تاریخی و پراکندگی آنها چند نکته قابل تأمل است. اول آنکه هرچه به دوره معاصر نزدیک تر می شویم تعداد آثار افزایش می یابد. البته امری طبیعی است؛ چرا که گذر زمان باعث فرسایش و تخریب آثار قدیمی تر خواهد شد. ضمن آنکه در هر دوره بر روی برخی بناهای دوره های قبل بنایی جدید احداث می گشته، بنابراین طبیعی است که بیشترین آثار متعلق به دوره قاجار (حدود ۷۰ % آثار) باشد.

اما دوره صفوی از این روند پیروی نمی کند. این موضوع ناشی از پایتخت شدن قزوین و احداث بناهای متعددی می شود که بسیار بی سابقه بوده است. حتی با گذشت زمان و تخریب برخی از آنها، همچنان تعداد قابل توجهی از آثار تاریخی قزوین (حدود ۱۶ %) را به خود اختصاص می دهد. نکته دیگر، فقدان اثر شاخص از دوره تیموری است. همچنین در دوره زندیه با کاهش شدید ساخت و ساز روبرو هستیم. گویا که در این دوره قزوین رونق لازم را نداشته است. (تنها یک آب انبار و یک مدرسه منتسب به این دوره می باشد.)

شکوفایی مجدد شهر قزوین در دوره قاجار، باعث یک جهش در معماری آن شده است. در این دوره در حالی که آثار جدیدی در شهر احداث می شود، بسیاری از آثار دوره های گذشته نیز مرمت و یا بازسازی شده است. همچنین هویت معماری و شهرسازی قزوین متأثر از این دوره می شود.

ساختار میراث فرهنگی قزوین

در تحلیل گونه های معماری نیز چند مورد قابل توجه است که: بیشترین آثار معماری به جا مانده مربوط به مساجد است. ۲۰ مسجد تاریخی در شهر قزوین وجود دارد که ۱۴ باب آن متعلق به دوره قاجار می باشد. همچنین آب انبارها در رتبه بعدی قرار دارند. وجود مساجد متعدد در سطح شهر حکایت از ریشه های مذهبی مردم دارد.

مدرسه در بیشتر دوره ها (ایلخانی، صفوی، زندیه و قاجار) وجود داشته و گویای توجه به آموزش در ادوار مختلف تاریخی در شهر قزوین است.

نوع آثار تاریخی	تعداد	نوع آثار تاریخی	تعداد
مسجد	۲۰	کاروانسرا	۸
آب انبار	۱۶	مقبره	۸
عمارت (کاخ)	۱۳	گرمابه و حمام	۵
مدرسه	۱۰
		جمع کل	۸۰

گونه هایی همچون مسجد، مدرسه و مقبره دارای سابقه طولانی تر و حضور بیشتر در شهر قزوین است.

آب انبارها معمولا در مرکز محلات و در کنار یک کاربری مهم همچون مسجد، حمام و یا مدرسه قرار دارند.

مدرسه صالحیه نمونه ای منحصر به فرد در مدارس ایران به شمار می رود. ترکیب بین کاربری ها و فرم کالبدی آن بسیار بدیع و خلاقانه طراحی شده است. الگوی غالب مساجد قزوین، شبستانی است.

۰ نظر

هتل ایرانیان

قرن هشتم و نهم قزوین پس از اسلام

۲۰ آبان۹۸

تحولات قرن هشتم و نهم

ویژگی ها و اتفاقات مهم شهر قزوین در قرن هشتم و نهم به طور خلاصه، به این شرح است: «شهر داخل باروی بزرگ دارای نه محله بوده است. در زمان حمدالله مستوفی (قرن هشتم) بدین شرح نام برده شده اند:

دو محله در مرکز شهر؛ محله شهرستان (همان حصار شاپوری) و محله سکه شریحان. یک محله در شمال؛ جوسق (کوشک). سه محله در شمال غربی و غرب حصار شاپوری؛ دزج، ابهر و ارداق. یک محله در جنوب و جنوب شرقی حصار شاپور؛ ری. دو محله در شرق و شمال شرقی حصار شاپوری؛ صامغان (راه چمان) و پنبه ریسه (دستجرد).»

هفت دروازه شهر قزوین در قرن هشتم نیز بدین شرح است: ابهر، ارداق، ری، صامغان، دزج، جوسق و نیز دروازه پنجه علی در قرن نهم هجری. احداث شدن سی و چهار مسجد، شش مدرسه، نه خانقاه، چهار گورستان (جز گورستان کهنبر). بقاع متبرکه از جمله بقعه شاهزاده حسین و پنجه علی. مقابر از جمله مقبره حمدالله مستوفی، قلندر خانه، قنات ها و سد دهل بند، برابر سد شاپور. گذرها و کوچه ها، چون کوچه شهرستانک و کوچه نو و دیلمیه کوچه در فاصله قرن دوم تا نهم هجری. (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۷)

سازمان فضایی شهر در قرون هشتم و نهم

سازمان فضایی شهر در این دوره متشکل از ساختاری منظم است. کل هایی کوچک (محلات) را به هم ارتباط می دهد. محلات نیز هر یک به عنوان کلی کوچک، سازمان فضایی خود را داشته اند. در این میان مقبره شاهزاده حسین و بقاع بزرگان و گورستان همجوار با آن خود به عنوان کلی کوچک مطرح است. مرکزیت سازمان فضایی در این دوره همجوار با مسجد جامع عتیق در محله شهرستان بوده است. ذکر دروازه پنجه علی در قرن نهم با توجه به جایگزینی شهرهای شمالی و کوشک با محلات جدید، می توان حدود دروازه را شمال محله شارستان و جنوب غربی پهنه، یعنی حدود مسجد پنجه علی که در دوره صفوی ساخته شده است، ارزیابی نمود.

وجود گورستان یهود در شمال محله شارستان بیرون از دروازه پنجه علی قابل تطبیق با مقبره چهار انبیاء (پیغمبریه) است. احتمالا حدود مسجد پنجه علی امروزی. از این رو این مسئله، بیانگر مسیر ارتباطی اصلی شمالی-جنوبی شهر یا همان خیابان پیغمبریه در دوره مذکور است. بنابراین شکل گیری خیابان پیغمبریه امروزی را می توان به این دوره نسبت داد. (مجابی، ۱۳۸۸)

۰ نظر

هتل ایرانیان

قرن ششم و هفتم قزوین پس از اسلام

۲۰ آبان۹۸

تحولات قرن ششم و هفتم

از میان رفتن مدینه موسی و مدینه مبارکه و کوشک صاحب ابن عباد در شمال مدینه موسی و تخریب کلی باروی شهر در قرن هفتم بیانگر تغییر و تحول عظیم در ساختار شهر قزوین است. بعد از بروز جنگ داخلی و زلزله بزرگ در ابتدای قرن ششم (۵۱۳ ه. ق) شهر به شدت تخریب می شود. ولی بر اساس روایت تاریخی «ساخت مقصوره خمارتاشی مسجد جامع قزوین و تعمیر مسجد اصحاب ابوحنیفه» بیانگر وجود جمعیت و پا برجا بودن نمود مذاهب در شهر به دلیل بازسازی مساجد مربوطه است.

با مقایسه تطبیقی روایات تاریخی فوق می توان به این نتیجه رسید که سه شهر مستقل از هم که بارویی دور آن ها کشیده شده بود، دیگر وجود ندارد. کالبد اصلی شهر همان مدینه عتیقه (شهرستان) است. زیرا مسجد جامع در مرکز شهرستان (حصار شاپوری) و مسجد اصحاب ابوحنیفه در شمال شرقی شهرستان و محلاتی در شمال و شمال غربی شهر است.

به طور کلی تغییرات شهر در آن زمان عبارتند از:

جنگ و بروز فتنه در سال پانصد هجری و خراب شدن برخی بناها. ویران شدن شهر بر اثر زلزله در آغاز قرن ششم هجری. ایجاد شدن مقصوره بزرگ جامع کبیر توسط امیر زاهد خمارتاش در فاصله ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری.

تعمیر مسجد اصحاب ابوحنیفه توسط امیر زاهد خمارتاش در آغاز قرن ششم هجری.

تعمیر بارو توسط صدرالدین محمد مراغه ای؛ وزیر ارسلان سلجوقی در ۵۲۷ هجری. به کلی ویران شدن باروی بزرگ شهر و به آتش کشیده شدن مقصوره مسجد جامع کبیر توسط لشکریان مغول در آغاز قرن هفتم هجری.

از میان رفتن کوشک صاحب بن عبّاد و باقی بودن محل آن با نام صاحب آباد در قرن هشتم هجری. نامیده شدن بیرون دروازه راه کوشک به کوشکه دشت.

وجود گورستان (مقبره) یهود در شمال محله شهرستان یا حصار شاپور (احتمالا پیغمبریه، چهار انبیای فعلی).

از میان رفتن مدینه موسی و داخل محله دزج و جوسق (راه کوشک) قرار گرفتن آن. از میان رفتن مدینه مبارکه و تبدیل شدن آن به باغ و قرار گرفتن آن در محله دستجرد. (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۶)

روایات قرن ششم و هفتم

زکریا بن محمد بن محمود مکمونی قزوینی (۶۰۰ – ۶۷۲ ه ق) در کتاب آثار البلاد و اخبار العباد نخستین کسی است که نقشه شهر را در قرن هفتم هجری قمری تشریح و ترسیم می کند. نقشه زکریا در قرن هفتم، سازمان فضایی شهر را مشخص می کند. باقی ماندن حصار شاهپوری در محله شهرستان به عنوان شهرستان و محلات حاشیه ای آن با عنوان مدینه العظمی است. سازمان فضایی شهر قزوین در این دوره قابل مقایسه با شهرهای هم دوره است.

« …و آن مدینه آبادانی دارد. یکی در وسط دیگری، مدینه صغری را که محاط است به مدینه دیگر، شهرستان گویند. آن قلعه را در محیط و ابواب مدینه کبری بر دور آن واقع است. آن را نیز قلعه و درهایی است و نخلستان و باغات بر دور مدینه کبری. محیط آن از هر طرف و مزارع شهر محیط بساتین است. آن شهر را دو وادی است. یکی را وادی درج گویند و دیگری را وادی اترک بر این صورت.» (قزوینی، ۱۳۷۳ ؛ ص ۲۱۶ – ۲۱۷)

از خصوصیات قزوین در این دوران، باقی ماندن حصار شاپوری در محله شهرستان به عنوان شهرستان و محلات حاشیه ای آن با عنوان مدینه العظمی است. در میان شهر، شهر قدیم با حصارهای خود وجود داشته است. دروازه ها روی مسیرهای اصلی شهر شکل گرفته و رودخانه نیز از میان شهر بزرگ می گذرد.

۰ نظر

هتل ایرانیان

قرن سوم تا ششم قزوین پس از اسلام

۱۱ آبان۹۸

قرن سوم پس از اسلام

حضور خلیفه سرزمین های اسلامی در قزوین، نشان دهندۀ اهمیت این شهر مرزی در اوایل قرن سوم است. ایجاد حصاری عظیم گرد سه شهر با وجود زمین های خالی بسیار در فواصل آن ها، نشانگر پا برجا بودن تهدیدات و لزوم حفظ امنیت شهر مرزی در مقابل دشمنان خلیفه است. مقدسی (قرن چهارم) نیز در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم آورده است: «قزوین: بزرگ و پر تاکستان است. شهرکی دارد که جامع در آنست در ربض آن دژی است. »(مقدسی، ۱۳۶۱ ؛ ص ۵۸۴)

رافعی در التدوین آورده است: «آنگاه هارون الرشید در دوران خلافتش به شهر قزوین آمد و فرمان ساختن مسجد جامع را داد. آن صحن کوچکی از مسجد بزرگ مقصوره کهن و به فرمان خلیفه مستقلاتی خریداری شد. آن ها را به مصالح شهر و ساختمان و تعمیر مسجد و دژ وقف کرد و آن ها را رشیدیات گویند. » (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۱۳۰)

با ساخت مسجد جامع عتیق، مرکزیت سازمان فضایی قرن سوم تا ششم نیز در مدینه عتیقه یا محله شهرستان قرار می گیرد. در دوره مذکور دژها یا شهرهای شمالی به تدریج به محلات مسکونی تبدیل می گردند. توسط گذرهایی که در فواصل آن ها وجود دارد، به بخش های جنوبی شهر متصل می گردند. (مجابی، ۱۳۸۸)

حصار شهر

ابن حوقل مورخ قرن چهارم در مسالک و ممالک نوشته است: «قزوین شهری است که حصاری بر اوست و درون آن شهر کوچکی است. دارای حصار و مسجد جامع در شهر داخلی است.» (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۷۷)

رافعی حصار شهر قزوین را در قرن سوم تا ششم این گونه توصیف می کند: «حصار قزوین بر سه شهر احاطه داشت. موسی بن بوقا غلام معتصم در سال ۲۵۴ هجری قمری بناهای دیگری بنا کرد و مال بسیاری صرف نمود.» (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۱۳۰)

در کتاب سیر تاریخی بنای شهر قزوین اتفاقات شهر در این دوره بررسی به شرح زیر آمده است:

بنا شدن قسمت اولیه مسجد جامع کبیر در داخل حصار شاپور و آغاز کشیده شدن بارو بر گرد سه شهر یعنی “دژ کشوین”، “مدینه موسی” و “مدینه مبارکه” توسط هارون الرشید خلیفه عباسی در دهه هشتم قرن دوم هجری و ناتمام ماندن آن.

اتمام بنای باروی شهر در حکومت معتز خلیفه توسط موسی بن بوقا با دویست و شش برج و طول حدود شش هزار متر به سال ۲۵۴ هجری.

واقع بودن زمین های بیاض و محوطه های بسیار داخل باروی بزرگ در فواصل سه شهر: دژ کشوین، مدینه موسی و مدینه مبارکه از هم، خاصه در شرق بازار.

احداث شدن تدریجی بازار در شمال غربی دژ کشوین و در ساحل شرقی رودخانه دِزَج.

احداث شدن بناها در غرب رودخانه دزج بین قرن سوم تا ششم

جاری بودن رودخانه دزج در غرب شهر داخل باروی بزرگ و رودخانه ارنزک در بیرون بارو و شرق شهر قزوین.

آمدن صاحب بن عباد با یاران به قزوین به سال ۳۷۳ هجری و ساختن کوشکی در شمال مدینه موسی و تعمیر کردن باروی قزوین. ساخت مسجد اصحاب ابوحنیفه در محله پنبه ریسه و حمل شدن منبر آن از ری در سال ۴۰۴ هجری. تأسیس مسجد جامع اصحاب ابوحنیفه در قرن چهارم هجری قمری، سازمان فضایی شهر را دگرگون می کند. این مسجد که جامع حنفیان بوده، نزدیک به رود غربی شکل می گیرد. این در حالی است که مسجد جامع عتیق منسوب به شافعیان بوده و در مدینه عتیقه وجود داشته است.

خراب شدن باروی شهر در جنگ سالار ابراهیم با مردم به سال ۴۱۰ هجری و تعمیر شدن آن توسط ابوعلی جعفری به سال ۴۱۱ هجری. آباد بودن باروی شهر و کنگره های آن هنگام عبور ناصر خسرو از قزوین در (سال ۴۳۸ هجری). (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۶)

دو قطبی شدن شهر

بنیان گذاری مسجد جامع در شهر قدیم نیز اهمیت این قسمت از شهر به عنوان کل اصلی نسبت به شهرهای شمالی که کل های کوچک تر در سازمان فضایی شهر در دوره مذکور هستند را بیان می دارد. روایات تاریخی بیانگر وجود کشاکش بین مذاهب در اثبات صحت نماز جمعه هر فرقه در مسجد جامع خود است. به طوری که شافعیان دلیل خود را قرارگیری مسجد جامع عتیق در شهر قدیم ذکر می کرده اند. حضور دو مسجد جامع به صورت همزمان در این مرحله، احتمال وجود الگویی خاص در سازمان فضایی شهر را دارد که آن را می توانیم «شهر دو قطبی» بنامیم. (مجابی ، ۱۳۸۸)

ویژگی اصلی سازمان فضایی دو قطبی شهر، گرایش های مذهبی بوده است. دلیل آن را می توان وجود دو مسجد جامع به طور همزمان ارزیابی نمود. قرارگیری مسجد جامع عتیق همجوار با رود دزج (رود شرقی) و مسجد جامع اصحاب ابوحنیفه همجوار با رود اترک (رود غربی) امکان دسترسی به منابع آب مستقل را برای دو قطب فراهم می آورده است.

احتمال ایجاد مانع مصنوعی به منظور حفظ آب رود فصلی شرقی نیز وجود داشته است. چرا که انحراف رود شرقی عارضه ای طبیعی به نظر نمی رسد. ذکر باقی بودن مدینه مبارکه (محله دستجرد) در دوره های بعدی نیز می تواند دلیلی برای حضور قطب شرقی باشد. چرا که ذکر شده مدینه موسی که همزمان و به دلایلی مشترک با مدینه مبارکه شکل گرفته بود تخریب شد. (مجابی، ۱۳۸۸)

۰ نظر

هتل ایرانیان

قرن اول و دوم قزوین پس از اسلام

۱۱ آبان۹۸

پس از ورود اسلام

پس از حمله اعراب به ایران در قرن اول پس از اسلام، قزوین که در دوره ساسانیان پایگاه مستحکمی برای جلوگیری از هجوم مهاجمان دیلمی بود، در دوره اسلامی نیز به پایگاه و مبدأ عملیات بعدی لشکریان عرب تبدیل شد.

روند شهرسازی و گسترش مناطق مسکونی در قزوین، پس از ورود اسلام به این سرزمین، شتابی دوچندان یافت. در مدتی کوتاه به عنوان “باب الجنه” یا “دروازه بهشت” نامیده شد. در دوره های بعد، هنگامی که هارون الرشید، خلیفه عباسی، در راه خراسان از قزوین می گذشت، پس از آگاهی از گرفتاری های مردم قزوین در مقابل هجوم های دیالمه و مقاومت شجاعانه آن ها، دستور داد سعد بن عاص، حصاری به دور مدینه موسی (مبارکیه) بکشد و مسجدی در آن بسازد. ولی به علت مرگ هارون الرشید حصار ناتمام ماند.

از اواخر قرن پنجم هجری تا زمان حمله هولاکو به قلعه های اسماعیلیان، سرزمین قزوین تحت تأثیر حوادث مربوط به نهضت حسن صباح و جانشینان او قرار داشت. در این زمان قزوین شاهد نبردهای طولانی مدت، میان سپاه حکومت مرکزی و اسماعیلان بود. حسن صباح به عنوان رهبر نهضت اسماعیلیان، سرزمین قزوین را به عنوان مرکز فعالیت های خود انتخاب و قلاع و برج و باروهای خود را در ارتفاعات الموت احداث کرد. درخشان ترین دوره تاریخ منطقه قزوین، با استقرار پایتخت حکومت ایلخانان در سلطانیه آغاز می شود. با انتخاب سلطانیه به عنوان پایتخت کشور، این محل به صورت مرکز و محل تلاقی شبکه راه های کشور در می آید.

منابع

-۱ زند هدل. حسن؛ راهنمای جامع ایرانگردی، ۱۳۷۷، ص ۲۵ و ۲۶.

۲ – زند هدل. حسن؛ راهنمای جامع ایرانگردی، ۱۳۷۷، ص ۲۶.

قزوین در قرن اول و دوم پس از اسلام

با فتح دژ کشوین توسط اعراب مسلمان و بنای مسجد در دژ و همچنین توسعه خانه ها در بیرون دژ و بنا شدن مدینه موسی و مدینه مبارکه در شمال حصار شاهپوری و نهایتا اسکان جمعیت مهاجر اعراب برای حفاظت از مرز خلافت اسلامی در مقابل دشمنان؛ می توان گفت که دژ کشوین رفته رفته به یک شهر مسکونی-نظامی تبدیل شد. در این تغییر بنیادین سازمان فضایی شهر از شار ساسانی به شهر اسلامی تبدیل می شود.

با توجه به روایات تاریخی در قرن اول و دوم از محل مدینه موسی و مدینه مبارکه که در دوره های بعدی تخریب و جزو محلات شدند، مدینه موسی در محله دزج و جوسق و مدینه مبارکه در محله دستگرد قرار می گیرد. دلایل موقعیت استقرار دو شهر جدید نسبت به شهر قدیم را می توان در بدو امر در وجود مزارع و باغات حاشیه شهر قدیم جستجو کرد. همچنین شهر از شمال بیشتر مورد تهدید دشمنان بود. قرارگیری شهرهای مذکور -که به عنوان دژ نیز از آن ها یاد شده است- امنیت شهر قدیم (مدینه عتیقه) را تأمین می کرد. علت توسعه نیافتن شهر در جنوب مدینه عتیقه را می توان ناشی از عوامل طبیعی و انسانی دانست. وجود باغات و مزارع و گورستان بزرگ شهر نیز خود عواملی برای عدم چنین گسترشی است.

حکمرانی در قرن اول و دوم

بلاذری در کتاب فتوح البلدان آورده است: «گویند که چون موسی هادی به ری می رفت به قزوین آمد. شهری را مقابل آن بنا کرد که به شهر موسی معروف است. زمینی را به نام رستم آباد خریداری کرد و آن را به امور شهر موسی وقف نمود. عمرو رومی آزاد کرده وی والی آن شهر شد و پس از وی محمد بن عمرو به این مقام رسید. مبارک ترکی دژی ساخت که به نام شهر مبارک خوانده می شود. جمعی از موالی در آن مقیم اند.» (بلاذری، ۱۳۳۷ ؛ ص ۴۵۳)

حمدالله مستوفی نیز در کتاب تاریخ گزیده درباره قرن اول و دوم پس از اسلام نوشته است: «… و چون دولت خلافت به هادی موسی بن مهدی عباسی رسید، او شهرستان دیگر در جنب آن بساخت و مدینه موسی نام کرد و اتباع خود در آنجا ساکن گردانید و آن شهر اکنون داخل محله دزج و جوسق است و آن کوچه را شهرستانک خوانند و مبارک ترکی مملوک هادی خلیفه، هم در آن زمان شهرستانی دیگر در آن حدود بساخت و کسان خود در آن نشاند و بنام خود منسوب کرد و آن شهرستان اکنون باغی است داخل محله دستجرد و دزج و مبارک آباد خوانند.» (مستوفی، ۱۳۶۴ ؛ ص ۷۷۵)

۰ نظر

هتل ایرانیان

قدیمی ترین مطالب مطالب قدیمی تر